چرا ایده دو کشوری محکوم به شکست است؟ | این ایده از کی مطرح شد؟ | چرا ایران و رژیم صهیونیستی با این ایده مخالفت‌اند؟

به گزارش خبرفوری، پذیرش فلسطین به‌عنوان یک کشور مستقل به این معناست که یک دولت یا نهاد بین‌المللی، فلسطین را به‌عنوان یک موجودیت سیاسی با حقوق و مسئولیت‌های مشابه سایر دولت‌های مستقل به رسمیت می‌شناسد.

با این حساب فلسطین به‌عنوان یک دولت دارای حق تصمیم‌گیری مستقل در امور داخلی و خارجی خود، از جمله اداره سرزمین و منابع و روابط بین‌المللی شناخته می‌شود. از سوی دیگر  به رسمیت شناختن فلسطین می‌تواند به آنها اجازه دهد که به‌عنوان عضو کامل در سازمان‌هایی مانند سازمان ملل متحد، یونسکو یا دیوان بین‌المللی کیفری فعالیت کنند. پرواضح است که کشورهای دیگر هم می‌توانند با فلسطین از طریق بازگشایی سفارتخانه یا نمایندگی روابط دیپلماتیک برقرار کنند، که به تقویت جایگاه بین‌المللی فلسطین کمک می‌کند.

ابعاد سرزمینی این ایده چیست؟

یکی از چالش‌های اصلی در پذیرش فلسطین به‌عنوان یک کشور مستقل، تعریف مرزهای آن است. معمولا، سرزمین‌های مورد نظر برای دولت فلسطین شامل کرانه باختری، نوار غزه و بیت‌المقدس شرقی است که بر اساس مرزهای پیش از جنگ ۱۹۶۷ تعیین می‌شوند. با این حال بخش‌هایی از این مناطق تحت کنترل یا اشغال اسرائیل هستند، که این موضوع مذاکرات برای تعیین مرزها را پیچیده می‌کند. به عنوان مثال بیت‌المقدس شرقی که فلسطینیان آن را پایتخت خود می‌دانند، از سوی اسرائیل به‌عنوان بخشی از پایتخت خود (اورشلیم) ادعا می‌شود. و البته گسترش شهرک‌های اسرائیلی در کرانه باختری، ایجاد یک دولت فلسطینی با مرزهای پیوسته را دشوارتر کرده است.

ایده دو کشوری کی مطرح شد؟

ایده ‌دو کشوری به شکل مدرن آن ریشه‌های تاریخی متعددی دارد، اما به‌طور رسمی برای اولین بار در قطعنامه‌ ۱۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر ۱۹۴۷ مطرح شد. این قطعنامه، که به «طرح تقسیم» معروف است، پیشنهاد می‌کرد که سرزمین فلسطین تحت قیمومیت بریتانیا به دو دولت مستقل (یکی یهودی و دیگری عرب ) تقسیم شود و بیت‌المقدس به عنوان یک منطقه بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل اداره شود. البته که جزئیات طرح تقسیم ۱۹۴۷ هم قابل تامل است. به این معنا که در طرح ایده ابتدایی حدود ۵۶ درصد از سرزمین فلسطین (شامل مناطقی مانند دشت ساحلی و نگب) به دولت یهودی اختصاص می‌یافت، با وجود اینکه جمعیت یهودیان در آن زمان حدود یک‌سوم جمعیت منطقه بود و حدود ۴۳ درصد از سرزمین (شامل کرانه باختری و نوار غزه) به دولت عربی پیشنهاد شد. اگرچه قطعنامه‌ ۱۸۱ نقطه‌ شروع رسمی ایده‌ دو کشوری بود، اما این مفهوم در دهه‌های بعدی با تحولات سیاسی و دیپلماتیک همچون توافق‌های اسلو (۱۹۹۳-۱۹۹۵)، نقشه‌ راه صلح (۲۰۰۳) که توسط گروه چهارجانبه آمریکا، اتحادیه اروپا، سازمان ملل و روسیه ارائه شد و ابتکار صلح عربی (۲۰۰۲) تکامل یافت.

چه کشورهایی تا کنون این ایده را پذیرفتند؟

تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۱۴۰ کشور فلسطین را به‌عنوان یک دولت مستقل به رسمیت شناخته‌اند، اما بسیاری از کشورهای غربی، از جمله آمریکا و برخی اعضای اتحادیه اروپا، هنوز این گام را برنداشته‌اند. در سال‌های اخیر، برخی کشورهای اروپایی مانند سوئد رسما فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند و بحث‌هایی در دیگر کشورها، از جمله اسپانیا، ایرلند و نروژ برای حرکت در این جهت مطرح شده است. تازه‌ترین کشور هم فرانسه است که همین چند روز پیش اعلام کرد شهریور امسال به صورت رسمی این ایده را خواهد پذیرفت.

چرا ایران با این ایده مخالف است؟

ایران به‌طور سنتی از ایده‌ یک دولت واحد در سرزمین تاریخی فلسطین حمایت کرده که در آن فلسطینی‌ها (اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی) از طریق رفراندوم سرنوشت خود را تعیین کنند. روشی که تاکنون هم ادامه داشته و البته اتفاقات بسیار در همه این سالها درست بودن این موضع را ثابت کرده است. هر چند مواردی هم در این سالها وجود داشته که برخی آن را به تغییر موضع ایران تعبیر کرده‌اند. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۳، ایران به قطعنامه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل رأی مثبت داد که راه‌حل دو کشوری را به نوعی تأیید می‌کرد، هرچند این موضوع با «تحفظ سنگین» همراه بود. همچنین، بعضی گفته‌های منسوب به برخی سیاستمداران همچون سید محمد خاتمی وجود دارد که باور دارند که « اگر فلسطینی‌ها (از جمله گروه حماس) راه‌حل دو کشوری را بپذیرند، ایران می‌تواند آن را قبول کند.» ما موضوع اصلی ایران همچون علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه پیشین این است که ایران حتی در صورت تشکیل دولت فلسطینی، اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت.

چرا اسرائیل با این ایده مخالف است؟

اسرائیل معتقد است که تشکیل یک دولت فلسطینی در کرانه‌ باختری و نوار غزه ممکن است به تقویت گروه‌هایی مانند حماس منجر شود که از نظر اسرائیل تهدیدی مستقیم هستند. اما رفتار آنها حداقل طی چند ماه اخیر نشان از این دارد که مخالفت آنها به دلیل مانعی است که بر سر تصرف کل این اراضی پیش آنها می‌گذارد! چرا که بسیاری از اسرائیلی‌ها، به‌ویژه شهرک‌نشینان و احزاب مذهبی ـ صهیونیستی، معتقدند که کل سرزمین فلسطین تاریخی (از رود اردن تا دریای مدیترانه) به‌طور تاریخی و مذهبی متعلق به قوم یهود است! بر اساس متون ادعایی، آن‌ها کرانه باختری را به نام‌های «یهودا و سامره» می‌خوانند و واگذاری آن را خیانت به صهیونیسم می‌دانند!

در صحت این این باور همین بس که بدانیم یک فقره نظرسنجی تازه که روزنامه هاآرتص در ماه می انجام داد، نشان می‌دهد که ۸۲ درصد اسرائیلی‌ها از اخراج غزه‌ای ها و ۵۶ درصد از اخراج شهروندان عرب خود اسرائیل (که حدود یک پنجم جمعیت رسمی اسرائیل را تشکیل می‌دهند) حمایت می‌کنند. ۴۷ درصد نیز از قتل عام مستقیم هر فرد در غزه حمایت می‌کنند.