معرفی دستاوردهای علمی در زمینه حفاظت انجمادی گونه‌های در معرض انقراض

به گزارش روز شنبه گروه علمی پیام رسان روز از مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، حفاظت انجمادی گیاهان (Plant Cryopreservation) تکنیکی برای نگهداری طولانی‌مدت سلول‌ها، بافت‌ها یا بذرهای گیاهی در دمای بسیار پایین (معمولاً -۱۹۶ درجه سانتی‌گراد در نیتروژن مایع) است.

این روش با متوقف کردن فعالیت‌های متابولیکی، امکان حفظ ساختار و عملکرد سلولی را بدون آسیب فراهم می‌کند. از آن برای حفاظت از گونه‌های نادر و در معرض انقراض، ذخایر ژنتیکی گیاهی، و بهبود برنامه‌های اصلاح نباتات استفاده می‌شود.

کاربردهای آن در کشاورزی، باغبانی و بیوتکنولوژی، اهمیت زیادی در حفظ تنوع زیستی دارد. روش‌های رایج شامل انجماد سریع، آهسته و تکنیک‌های پیشرفته مانند وی‌تریفیکیشن (Vitrification) است.

تکنیک حفاظت انجمادی (Plant Cryopreservation) به‌عنوان یکی از موثرترین روش‌ها برای نگهداری طولانی‌مدت ذخایر ارزشمند گیاهی شناخته می‌شود و پژوهشگران بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی جهاد دانشگاهی در سال‌های اخیر، از این روش برای ارزیابی حفاظت از گونه‌ها و مواد گیاهی متنوع، از جمله نمونه‌های رویشی و زایشی، استفاده کرده‌اند.

این مقاله مروری که توسط دکتر الیاس آریاکیا، عضو هیات علمی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی نگاشته شده، جامع‌ترین تصویر از کاربرد تکنیک‌های حفاظت انجمادی گیاهان را به نمایش می‌گذارد. همچنین، مفیدترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین راهکارهای حفاظت گیاهان در شرایط انجمادی معرفی شده‌اند.

از آنجا که حفظ ثبات ژنتیکی مواد گیاهی در طول سالیان نگهداری در حالت انجماد اهمیت بالایی دارد، این مطالعه موثرترین روش‌های حفاظت انجمادی را که بیشترین ثبات ژنتیکی را به همراه دارند، مورد بررسی قرار داده است.

خلاصه دستاوردهای این فناوری، همراه با مرور منابع مختلف جهانی در زمینه حفاظت انجمادی گونه‌های نادر و در معرض انقراض، در ژورنال معتبر Journal for Nature Conservation منتشر شده است.

این مقاله تلاش دارد تا با معرفی پتانسیل‌های فناوری حفاظت انجمادی و فعالیت‌های انجام‌شده در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، راهنمایی برای تحولات آینده در حفاظت انجمادی گونه‌های گیاهی فراهم کند. این امر می‌تواند به بانک‌های ژن، پژوهشگران و سیاست‌گذاران این حوزه کمک کند تا در تصمیم‌گیری‌های خود به‌ویژه در مورد گیاهان نادر و در معرض انقراض، اولویت‌بندی موثرتری داشته باشند.

بر اساس اعلام مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وابسته به سازمان جهاد دانشگاهی، علاقه‌مندان برای دسترسی به اصل مقاله می‌توانند به لینک https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S۱۶۱۷۱۳۸۱۲۵۰۰۰۲۱۴ مراجعه کنند.