مهاجرت تحصیلی به امید پزشک شدن؛ از کمبود بودجه تا افسردگی پشت کنکوری ها

با پایان سال تحصیلی، یکی از نگرانی‌های دانش آموزان و خانواده‌ها در دوره متوسطه موضوع هدایت تحصیلی، انتخاب رشته و آمادگی برای امتحانات نهایی و کنکور است. نگرانی از کسب نمرات ضعیف یا عدم کسب رتبه مناسب در کنکور از یک طرف، نبود بازار کار برای بسیاری از رشته‌های دانشگاهی هم مزید بر علت شده است تا خانواده‌ها و مخصوصاً دانش آموزان برای سال‌های آخر تحصیلات خود در مدارس نگرانی‌های زیادی داشته باشند.

ظرفیت کم بسیاری از رشته‌های خیلی خوب دانشگاهی همچون رشته پزشکی موجب شده است تا بسیاری از خانواده‌ها به فکر این باشند که فرزند خود را برای تحصیلات تکمیلی به خارج از کشور بفرستند.

اگر سختی‌های مهاجرت علمی و شرایط اجتماعی اقامت‌های دانشجویی و دوری از خانواده را در نظر نگیریم؛ متأسفانه بسیاری از این دانشگاه‌ها حتی از نظر علمی هم وضعیت مطلوبی ندارند و مدرک این دانشگاه‌ها در ایران و بسیاری از کشورهای جهان معتبر نیست.

 در نتیجه جوانی که با هزاران امید و با انگیزه‌های فراوان برای دکتر شدن به خارج از کشور مهاجرت تحصیلی می‌کند؛ هیچ گاه قادر به ارائه خدمات پزشکی در کشورش هم نخواهد بود و در صورتی که مدرکش را هم بگیرد برای طبابت با مشکل مواجه می‌شود.

در همین خصوص میزگردی با عنوان کنکور و تبعات مهاجرت تحصیلی و با حضور محمد محمدی مسعودی مدیر سابق اعزام و بورس دانشجویان وزارت علوم و حمید اکبری مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت برگزار شد تا این مساله بررسی شود که چرا جوان ایرانی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مهاجرت می‌کند و محاسن و معایب این پدیده چیست؟

ظرفیت پایین رشته‌های پرتقاضا موجب فساد و باندبازی شده است

محمد محمدی مسعودی مدیر سابق اعزام و بورس دانشجویان وزارت علوم در این گفت‌وگو اظهار کرد: ۱۱۴ هزار نفر در رشته‌های علوم پایه متقاضی هستند در حالی که سال گذشته ۱۴۵ هزار نفر متقاضی این رشته‌ها بودند.

وی با اشاره به اینکه رشته‌های علوم تجربی شاهد باندبازی و فضای فسادزا است؛ گفت: ظرفیت پایین دانشگاه‌ها موجب این باند بازی و فضای مفسده آور شده است که یکی از راه‌های مقابله با این فساد، افزایش ظرفیت رشته‌های علوم تجربی خصوصاً رشته‌های پرتقاضا همچون پزشکی است.

تقاضا برای تحصیل در رشته پزشکی، تقاضای کاذب است؛ نیازی به این تعداد پزشک نداریم

حمید اکبری مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به فشار خانواده‌ها و مدارس برای قبول شدن دانش‌آموز در رشته پزشکی گفت: نیمی از داوطلبان می‌خواهند وارد رشته پزشکی شوند در حالی که ظرفیت این رشته پایین است. این اتفاق موجب سرخوردگی بسیاری از داوطلبان کنکور می‌شود. هدایت تحصیلی نامناسب و زیرساخت فرهنگی نامطلوب موجب این تقاضای کاذب می‌شود. ما در رشته‌های علوم انسانی بیشتر نیازمند نیروی نخبه هستیم. در رشته‌های علوم پایه و رشته‌های مهندسی هم در حال حاضر با کمبود نیرو و کاهش استقبال متقاضیان مواجه هستیم.

مشاور معاون وزیر بهداشت افزود: اگر ظرفیت رشته‌های پزشکی را به صورت غیر واقعی افزایش دهیم متقاضیان سایر رشته‌ها کم می‌شود. رشته‌های دیگر هم رشته‌های ضروری برای رشد و توسعه کشور هستند. ما نباید به این التهاب و تقاضای کاذب دامن بزنیم و این خواسته‌ها برای ورود به رشته پزشکی را بیشتر کنیم.

تحصیل ۳۰ هزار جوان ایرانی در دانشگاه‌های ترکیه

مدیر سابق اعزام دانشجویان وزارت علوم در ادامه برنامه با اشاره به فعالیت آموزشگاه‌ها و مؤسسات غیر مجاز اعزام دانشجویان گفت: حدود ۳۰ هزار دانش آموز در ترکیه و ۹ هزار دانشجو در ترکیه داریم.

۷۵ درصد جوانانی که برای ادامه تحصیل مهاجرت می‌کنند در دانشگاه‌های غیرمجاز حضور دارند که مدرکشان مورد قبول نیست

مسعودی با اشاره به اینکه وزارت علوم برخی از دانشگاه‌ها را به عنوان دانشگاه‌های مجاز اعلام می‌کند؛ گفت: ۷۵ درصد دانشجویان خارج از کشور در دانشگاه‌های غیر مجاز تحصیل می‌کنند. عمده این جوانان کسانی هستند که نتوانستند در کنکور در رشته مطلوب خود قبول شوند. این جوانان با چشم گریان از کشور می‌روند. من این مهاجرت تحصیلی را نوعی مهاجرت اجباری می‌دانم.

وی با اشاره به تحصیل دانشجویان در دانشگاه‌های غیرمجاز گفت: از نظر وزارت علوم و وزارت بهداشت مدرک تحصیلی این افراد معتبر نیست لذا کشورمان به طور کلی حضور و استفاده علمی از این جوانان را از دست می‌دهد. در حالی که والدین بسیاری از این جوانان سرمایه‌های زندگی خود را برای تحصیل فرزندشان هزینه می‌کنند؛ این فرزندان نمی‌توانند در بازگشت به کشور حضور مفیدی داشته باشند.

مسعودی با بیان اینکه والدین بسیاری از خانواده‌ها در مسیر تحصیل دانش آموزان از ادامه حمایت‌های مالی فرزندشان باز می‌مانند گفت: این جوانان در بسیاری از موارد در کشورهای خارجی ناچار به انجام اقدامات خلاف قانون می‌شوند تا بتوانند شهریه دانشگاه خود را بپردازند یا چه بسیار جوانانی که به دلیل مشکلات مهاجرت خودکشی کردند.

برای تربیت پزشکان بیشتر با کمبود بودجه و کمبود بیمار مواجهیم

اکبری مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به اینکه به راحتی نمی‌توان ظرفیت دانشگاه‌ها و رشته پزشکی را افزایش داد گفت: تعداد دانشجویان رشته پزشکی در حال حاضر هم نسبت به چهار سال قبل دو برابر شده و به ۱۶ هزار نفر رسیده است اما ما با کمبود استاد دانشگاه و کمبود بودجه مواجهیم. بودجه کمی داریم و نمی‌توانیم به راحتی ظرفیت ایجاد کنیم.

اگر در منطقه‌ای پزشکی وجود ندارد به این خاطر است که تأسیس مطب یا بیمارستان خصوصی برای پزشک به صرفه نیست زیرا در یک منطقه محروم یا کمتر برخوردار کسی پول ویزیت به دکتر نمی‌دهد.

مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت افزود: به فرض که بودجه کافی برای افزایش دانشگاه‌ها را داشته باشیم یا بودجه ساخت بیمارستان هم داشته باشیم؛ در نهایت نیازمند تعداد بیماران هستیم که توجیهی برای افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی باشد. یعنی به طور کلی به میزان کافی بیمار و بیمارستان نداریم که افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی به صلاح باشد.

تأسیس مطب و بیمارستان در مناطق محروم برای بخش خصوصی به صرفه نیست

وی با اشاره به اینکه تاکنون ۲۲۰ هزار نفر در کل تاریخ پزشکی ایران، شماره نظام پزشکی دریافت کردند؛ گفت: در حال حاضر ۷۵ هزار دانشجوی رشته پزشکی داریم. پزشکان ما به تعداد کافی هستند و اگر هم در منطقه‌ای پزشکی وجود ندارد به این خاطر است که تأسیس مطب یا بیمارستان خصوصی برای پزشک به صرفه نیست زیرا در یک منطقه محروم یا کمتر برخوردار کسی پول ویزیت به دکتر نمی‌دهد.

مشاور معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: ما در حال حاضر محل تولید پزشک برای کشورهای دیگر شده‌ایم. ما در منطقه محروم نیاز به پزشک داریم اما به دلیل اینکه نمی‌توانیم به او پول بدهیم که در مناطق محروم کار کند به کشورهای دیگر می‌رود.

مسعودی مسئول سابق اعزام دانشجو با اشاره به اینکه نمایندگان مجلس زنگ خطر مهاجرت تحصیلی دانش آموزان را درک نکردند گفت: در حال حاضر مهاجرت دانشجویان به نوعی دور زدن کنکور است و بسیاری از این جوانان امیدوار هستند پس از اتمام تحصیل با تغییر قوانین مرتبط، بتوانند در ایران طبابت کنند. هنوز بحث مهاجرت، مسئله کشور نشده است. وقتی تبدیل به مسئله شد؛ خانواده این جوانان به کشور فشار می‌آورند که مدرک فرزندانشان تأیید شود. پس راهکار نخست حل مسأله مهاجرت دانشجویان، مسئله شدن این موضوع در میان مسئولان کشور است.

ایجاد مشاغل مناسب برای رشته‌های دیگر موجب کاهش توجه به پزشکی می‌شود

وی راهکار دوم حل مسأله مهاجرت دانشجویان را تغییر ذائقه متقاضیان داوطلب کنکور دانست و گفت: افزایش اشتغال به کار برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر می‌تواند به تغییر ذائقه جوانان منجر شود. وقتی فارغ التحصیلان رشته‌های دیگر در سازمان‌های مرتبط بورسیه شوند جوانان بیشتری به رشته‌های غیر پزشکی متمایل می‌گردند.

مسعودی راهکار سوم حل مسأله مهاجرت را افزایش قدرت انتخاب داوطلبان کنکور در زمان انتخاب رشته عنوان کرد و گفت: در حال حاضر اگر متقاضی کنکور نتواند در رشته پزشکی تحصیل کند رشته‌های کمتری برای وی مجاز است؛ در حالی که بسیاری از این متقاضیان به سوالات ریاضی و زبان و عمومی هم خوب پاسخ می‌دهند و می‌توانند در رشته‌های تاپ مهندسی در دانشگاه تحصیل کنند.

وی در خصوص راهکار دیگر حل مسأله کنکور گفت: متأسفانه تعداد دانشگاه‌ها و بیمارستان‌های محل تحصیل دانشجویان پزشکی کم است. ما می‌توانیم این تعداد را بیشتر کنیم. همچنین می‌توانیم در بیمارستان‌های خصوصی دانشجویان پزشکی را وارد کنیم.

مسعودی با اشاره به عدم وجود بیمارستان کافی در محله‌های کم برخوردار و محله‌های محروم گفت: می‌توانیم به کمک ظرفیت‌های مردمی و حضور تشکل‌ها در محلات کم برخوردار اقدام به ساخت بیمارستان و مراکز درمانی نمود.

مدیر سابق اعزام و بورس دانشجویان وزارت علوم خاطر نشان کرد: به جای حل علل اصلی، دولت و دستگاه‌های حکمرانی کشور تنها به مطالبات مردمی که به سطح نامطلوبی رسیده واکنش نشان می‌دهند و در حال حاضر به مسئله مهاجرت دانشجویان ورود نمی‌کنند و وقتی همین مسئله موجب اعتراض مردمی می‌شود ورود عجولانه خواهند داشت.

اکبری مشاور معاون وزیر بهداشت هم گفت: وزارت بهداشت از ظرفیت‌های گوناگون خود برای افزایش ظرفیت‌های پزشکی استفاده نموده است. ما تلاش کردیم تا حضور سرمایه‌دار و بخش خصوصی در توسعه ظرفیت‌های پزشکی بیشتر شود اما با مشکلاتی مواجه شدیم. عوامل مداخله کننده غیرکارشناسی زیادی مانع از این مسأله می‌شوند. به عنوان مثال دانشگاه آزاد اقدام به افزایش شهریه رشته‌های پزشکی کرد که با اعتراض دانشجویان مواجه شد.