زنگ خطر رشد خشونت بین نوجوانان

مژده ارشادی در گفتگو با پیام رسان روز، در پاسخ به پرسشی مبنی بر راهکارها و عوامل کاهش و حل خشونت در جمع‌های نوجوانان خاصه پسران با اشاره به اینکه نوجوان بر طبق اقتضای سنی به دنبال خاص بودن است، اظهار کرد: فرایند کاهش یا حل این معضلات روزافزون در بین نوجوانان چه در حوزه قانون‌گذاری و اجرایی و چه در مقوله قضائی و کیفری پاسخگو نیست.

این مدرس دانشگاه در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه برخی نقش‌ها همچون مددکاری در نهادهای مرتبط جز مفروضه‌های ساختاری نیستند و عملاً فضای کاری آنها حمایت نمی‌شود، ادامه داد: مددکار اجتماعی قرار است که شخص آسیب دیده را یاری کند و کمک می‌کند تا رویه عدالت کیفری و قضائی شکل بگیرد و هدف، اصلاح رفتار و احقاق حق بزهکار است.

غفلت از رویکرد اصلاح و تربیت در مجازات نوجوانان بزهکار

ارشادی با بیان اینکه مجازات‌های متناسب با بزه نوجوانان تعریف شده اما در مرحله اجرا با مانع روبروست، تصریح کرد: یکی از مجازات‌ها این است که مثلاً در مراکزی همچون نگهداری از کودکان کار کند که این قطعاً اثر تأدیبی و اصلاحی خواهد داشت اما در میدان عمل می‌بینیم که اجرای این دست مجازات‌ها با موانع فراوان روبرو شده و عملیاتی نمی‌شود.

وی با تأکید بر ضرورت همراهی نهادها و مجموعه‌ها در اجرایی شدن این سنخ مجازات‌های نوجوانان بزهکار، ادامه داد: وقتی این موانع باشد، ناچاراً نوجوان را چون مشمول مجازات‌های بزرگسالان نمی‌شود با کارهایی همچون رنگ‌آمیزی جداول یا نرده‌ها و … مجازات می‌کنند و به خانه می‌فرستتند که این، کارکرد تربیتی و تادیبی ندارد.

این روانشناس در چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه اصلاح و تربیت نوجوان بزهکار با این رویه اصلاحی مجری قانون محقق نمی‌شود، گفت: نوجوانی که برای بزه خود جوابی پس نداده و مورد بازخواست قرار نمی‌گیرد طبیعی است که متوجه اشتباه خود هم نخواهد شد و خودش را ملزم به جبران نمی‌بیند بلکه با خشم بیشتری به جامعه باز می‌گردد.

ارشادی با تأکید بر اینکه طرحواره ذهنی بسیاری از نوجوانان ما مبتنی بر کینه و خصومت است، بیان کرد: در سیری که نوجوان ما از دوران کودکی از درون خانواده تا مهدکودک و سپس مدرسه سپری کرده مدام خشونت و پرخاشگری را به اشتباه آموخته است، امروز در سن نوجوانی به این باور رسیده که پرخاشگری و زورگویی و دعوا بسیار مؤثرتر و کارسازتر از سالم زیستن است.

آموزش و نهادینه سازی خشونت در نوجوانان

وی ادامه داد: بسیاری از نوجوانان ما سالم زیستن و داشتن زندگی مبتنی بر رشد را با تعابیری همچون پخمه و بی‌عرضه بودن مساوی می‌دانند و تقبیح می‌کنند، نوجوان امروز که پیوسته الگوها را در خانواده، جامعه، رسانه و فضای مجازی و دیگر فضاها همچون ورزش می‌بیند، تصور می‌کند که باید جنگی و گنگستر باشد تا اموراتش پیش برود و چنین افرادی دچار اختلالات رفتاری، پرخاشگری و … می‌شوند.

این روانشناس و مشاور تصریح کرد: بی‌انصافی است اگر نوجوانمان را مقصر این قضایا بدانیم چرا که همه ما از خانواده و جامعه تا ادرات و نهادها و رسانه و … دست به دست هم دادیم تا مفاهیم اشتباه را در ذهن او نهادینه کنیم، خانواده انواع امکانات را در اختیار نوجوان قرار داد بی‌آنکه الزاماتی برای استفاده از آنها به نوجوان بیاموزد.

ارشادی با ابراز تأسف از اینکه امروز بسیاری از نوجوانان دختر و پسر ما گرفتار اختلالات شخصیتی ضداجتماعی می‌شوند، افزود: مشکلاتی همچون بی‌ثباتی و تحریک‌پذیری یا پرخاشگری نه فقط در پسران بلکه در دختران ما پررنگ است که و مصادیق فراوان آن را در مدارس، پارک‌ها، معابر و خیابان‌ها و … مشاهده می‌کنیم.

وی بلوغ زودرس را از دیگر گرفتاری‌های حوزه نوجوانی عنوان کرد و توضیح داد: درگیری نوجوانان با این معضل که منتج به تجربه‌های نابجا شده و ناکامی‌ها و محرومیت‌ها را در پی دارد، نتیجه‌ای جز پرخاشگری و خشونت نخواهد داشت. نوجوانی که در چنین فضایی دچار بزه‌هایی همچون ضرب و قتل و حتی قتل می‌شود هنوز نمی‌داند چرا باید پاسخگوی کارش باشد و معتقدم در آموزش رنج‌زدایی و ترس‌زدایی به نوجوانان نیز موفق عمل کرده‌ایم.

نوجوان را پاسخگو و مسئولیت‌پذیر بار بیاوریم

ارشادی ادامه داد: نوجوانی که مرتکب قتل شده نمی‌داند چه جرم بزرگی را انجام داده است چرا که حق حیات را از یک انسان سلب کرده و فرصت‌های زیادی را از او گرفته است و این با هیچ حسرتی جبران نمی‌شود.

یک نوجوان ۱۴ ساله متوجه عمق فاجعه کشتن نیست و نمی‌داند سوگوار کردن یک خانواده و زیر خاک کردن یک دنیا آرزو چه مفهومی دارد لذا خشمش را بی‌محابا بروز می‌دهد و چه بسا با یک واکنش انفجاری تبعات غیرقابل جبران به جا می‌گذارد.

این مدرس دانشگاه با انتقاد از برخی فیلم‌های سینمای خانگی در حال نمایش، توضیح داد: در اکثر فیلم‌ها شاهد آموزش خشونت و رفتارهای ناهنجار به مخاطبان هستیم و مخاطب انتخابی برای تماشا نکردن فیلم ژانر وحشت ندارد. با مشاهده این فیلم‌ها هیجان مخاطبان تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

قبح زدایی و عادی سازی خشونت

وی با یادآوری اینکه پرخاشگری از نگاه خیلی‌ها در جامعه ما به عنوان تنها ابزار بقاست، افزود: این فضا باعث قبح‌زدایی تدریجی خشونت در جامعه شده و اگر دقت کنید خواندن اخبار قتل و کشتار در این یا آن گوشه کشور برای ما عادی شده و تحت تأثیر قرار نمی‌گیریم بلکه به راحتی با این قبیل اتفاقات برخورد می‌کنیم.

ارشادی با تأکید بر اینکه چندین نهاد و مجموعه در استان ما درگیر طرح‌ها و برنامه‌های کنترل خشم نوجوانان هستند، افزود: کافیست در اینترنت جستجو کنید تا به انبوه برنامه‌هایی برسید که در این حوزه اجرایی شده و همه هم به اذعان خودشان موفق بودند اما واقعیت میدان چیز دیگری می‌گوید.

اصلاح رویه‌های اجتماعی و الزامات قانونی

ارشادی با اشاره به اینکه تفکیک‌های قومیتی و جنسیتی در برخی مناطق استان را باید عاملی مهم در بروز رفتارهای خشونت‌آمیز دانست، افزود: امروزه تعابیری همچون مردانگی، جنگاوری، غیرتمندی و … که به این یا آن قوم به درستی نسبت داده شده و پیشینه تاریخی دارد، گاه تحت تأثیر سوءبرداشت‌ها معنا و مفهوم دیگری همچون جسارت بیجا، خشونت، پرخاشگری، ضرب و جرح یافته و مشکلاتی را به وجود آورده است که مصادیق آن را در گوشه و کنار استان در اخبار و حوادث می‌بینیم.

این مدرس دانشگاه بر ضرورت اصلاح نگاه‌ها تأکید و تصریح کرد: نوجوانی که دچار بزه می‌شود نباید خانواده از او سلب مسئولیت کند و با این توجیه که «هنوز بچه است»، او را به سمت ارتکاب بزه‌های بزرگ‌تر سوق دهد.

ارشادی بیان کرد: اگر آمارها و داده‌های میدان به همین منوال پیش برود و اصلاحی صورت نگیرد، سال به سال سن بزه‌کاری و جرم پایین‌تر خواهد آمد و تا پنج سال آینده به زیر ۱۸ سال خواهد رسید.

این روانشناس در چهارمحال و بختیاری ضرورت اصلاح سبک فرزندپروری، اصلاح رویه اجتماعی و اصلاح الزامات قانونی را برای بهبود اوضاع یادآور شد و تصریح کرد: معتقدم تا زمانی که نگاهمان به عنوان متولی فقط به آمارسازی و رد کردن گزارش به بالادستی باشد یا از خودمان سلب مسئولیت کنیم و این یا آن نهاد را مسئول بدانیم، این روند نگران‌کننده و افزایش رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان اصلاح نخواهد شد. شاید هم باشند کسانی که هنوز ناامید نشدند و راه‌هایی را برای بهبود امور در سر دارند.

ارشادی با تأکید بر اینکه همه ما چه در ساحت فردی و چه اجتماعی در قبال نوجوانان مسئول هستیم، افزود: منِ مادر یا پدر باید بتوانم در حضور فرزندان خودم را کنترل کرده و فحاشی نکنم و به فرزندانم هم بیاموزم که جان آدمی عزیز است و باید مراقب خودش باشد و به خاطر یک مسئله کوچک سلامتی خود یا دوستانش را به خطر نیندازد.