هر قطره یک زندگی؛ اهدای شیر مادر و نجات نوزادان نارس

پیام رسان روز – گروه سلامت: شیر مادر، بی‌بدیل‌ترین و کامل‌ترین منبع تغذیه برای نوزادان است؛ ترکیبی زنده، پویا و متناسب با نیازهای اختصاصی هر نوزاد. اما گاهی شرایط به گونه‌ای رقم می‌خورد که برخی نوزادان به دلایل مختلف از جمله بیماری مادر، تولد زودرس، یا ناتوانی در مکیدن سینه، از این موهبت حیاتی محروم می‌مانند. در چنین مواردی، راهکار علمی و انسانی “بانک شیر مادر” به کمک می‌آید؛ جایی که شیر مازاد مادران داوطلب، پس از طی فرآیندهای دقیق غربالگری، آزمایش، پاستوریزاسیون و نگهداری در شرایط استاندارد، به نوزادان نیازمند اهدا می‌شود.

ایده راه‌اندازی بانک شیر مادر با هدف ارتقای سلامت نوزادان نارس و شیرخواران محروم از تغذیه طبیعی، در بسیاری از کشورهای جهان اجرایی شده است و ایران نیز در سال ۱۳۹۸ با افتتاح نخستین بانک شیر مادر در مرکز آموزشی درمانی شهید اکبرآبادی تهران، به این مسیر پیوست. این بانک شیر که زیر نظر متخصصان نوزادان و با رعایت کامل اصول بهداشتی و ایمنی فعالیت می‌کند، امروز نقشی حیاتی در بقای نوزادانی ایفا می‌کند که پیش از موعد به دنیا آمده و در بدو تولد، توانایی تغذیه طبیعی را ندارند.

اهمیت این بانک‌ها نه تنها در تأمین نیاز تغذیه‌ای بلکه در کاهش خطر عفونت، تقویت ایمنی، و کمک به رشد مغزی و جسمی نوزادان نارس و بیمار است. با وجود این، هنوز بسیاری از خانواده‌ها با ماهیت و ضرورت وجود چنین مراکزی آشنا نیستند.

در همین راستا پیام رسان روز با شهلا میرگلوبیات جراح و متخصص زنان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و رئیس بیمارستان شهید اکبرآبادی گفتگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید.

بانک شیر چه نوع مرکزی است؟

میرگلو بیات: بانک شیر مادر، مرکزی است که به منظور تأمین تغذیه نوزادانی ایجاد شده که مادران‌شان قادر به شیردهی نیستند. در این مراکز، شیر مازاد مادرانی که شیر کافی برای فرزند خود دارند، پس از طی فرآیندهای بهداشتی و تخصصی، برای استفاده نوزادان نارس یا شیرخواران محروم از شیر مادر آماده‌سازی و نگهداری می‌شود.

نخستین بانک شیر مادر در ایران، آبان‌ماه سال ۱۳۹۸ در بیمارستان آموزشی-درمانی شهید اکبرآبادی تهران تأسیس شد. هدف اصلی این مرکز، ارتقای سلامت نوزادان نارس و شیرخوارانی است که به هر دلیل از شیر طبیعی مادر خود محروم‌اند.

مادرانی که می‌خواهند اهدای شیر کنند از چه شرایطی باید برخوردار باشند؟

میرگلو بیات: مادرانی که تمایل به اهدای شیر دارند، باید دارای شرایط خاصی از جمله عدم ابتلاء به بیماری‌هایی نظیر HIV، هپاتیت B و C، نداشتن سابقه اعتیاد، مصرف سیگار، یا مصرف برخی داروهای خاص مانند لیتیوم داشته باشند؛ همچنین، نباید سابقه پیوند عضو، خال‌کوبی یا بیماری‌های مزمن داشته باشند و همسر آن‌ها نیز باید در معرض خطر این بیماری‌ها نباشد. رضایت همسر نیز از جمله الزامات اهدای شیر است.

شیر اهدایی باید مازاد بر نیاز نوزاد خود مادر باشد، مادران می‌توانند شیر خود را با رعایت نکات بهداشتی (شست‌وشوی دست و سینه، استفاده از ظروف استریل) در منزل بدوشند و آن را تا ۴۸ ساعت در یخچال و تا سه ماه در دمای منفی ۱۸ درجه فریز و نگهداری کنند. این شیرها پس از تحویل به بانک شیر، پاستوریزه و برای استفاده نوزادان واجد شرایط ذخیره می‌شوند.

کاربرد شیرهای اهدایی چیست؟

میرگلو بیات: کاربرد اصلی شیرهای اهدایی در حال حاضر برای نوزادان نارس بستری در بیمارستان شهید اکبرآبادی است. این مرکز دارای ۶۰ تخت ویژه نوزادان نارس بوده و بزرگ‌ترین مرکز مراقبت از این گروه از نوزادان در کشور محسوب می‌شود. بسیاری از این نوزادان به دلیل شرایط خاص جسمی، در روزهای نخست پس از تولد قادر به تغذیه دهانی نیستند و پس از رسیدن به توانایی مکیدن، با شیر اهدایی تغذیه می‌شوند.

برخی از نوزادان به دلایل پزشکی خاص مانند ابتلاء به بیماری‌های متابولیکی نظیر فنیل‌کتونوری، ممکن است قادر به استفاده از شیرهای اهدایی نباشند. این نوزادان نیازمند رژیم‌های ویژه یا شیرهای جایگزین هستند و پیش از دریافت شیر، باید از نظر ابتلاء به چنین بیماری‌هایی بررسی شوند.

آیا مادرانی که نوزادشان شیر آنان را نمی‌خورد نیز می‌توانند شیر اهدا کنند؟

میرگلو بیات: بله، در صورت تمایل خانواده، می‌توانند از شیرهای ذخیره‌شده در بانک شیر برای تغذیه نوزادشان بهره ببرند، اما این موارد به‌ندرت اتفاق می‌افتد.

با وجود فعالیت گسترده این مرکز، آمار دقیقی از تعداد نوزادان بهره‌مند از شیرهای اهدایی در دست نیست و به نظر می‌رسد اطلاع‌رسانی گسترده و منسجمی نیز در این حوزه صورت نگرفته است؛ مادرانی که قصد اهدای شیر دارند، می‌توانند با رعایت شرایط بهداشتی، شیر را در منزل دوشیده و پس از هماهنگی با بیمارستان شهید اکبرآبادی، آن را به بانک شیر تحویل دهند.

شیر اهدایی پس از بررسی‌های تخصصی و بهداشتی، برای استفاده نوزادان نارس یا محروم از تغذیه طبیعی آماده می‌شود.