جلوه‌های قرآنی در خطبه زینب (س) بعد از عاشورا

اصغر طهماسبی بلداجی در گفتگو با پیام رسان روز، با تسلیت ایام شهادت سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و با اشاره به نقش اساسی حضرت زینب کبری (س) در تبیین و انتقال پیام عاشورا و پاسداری از خون شهدای کربلا، اظهار کرد: خطابه‌های این بانوی شجاع و دلاور در کوفه و شام بنیان کفر و نفاق و ظلم و ستم را در هم کوبید و حق را آشکار ساخت.

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد با ذکر اینکه خطبه‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) باعث به ثمر نشستن قیام سیدالشهدا (ع) شد، ادامه داد: سخنان این بزرگواران درکوفه و شام هر کدام باعث شد تا حکومت ظلم و ستم برای همیشه خوار و ذلیل شود و قیام امام حسین (ع) به عنوان اسوه‌ای برای تمام آزادگان جهان معرفی شد.

تربیت قرآنی حضرت زینب (س) در خانواده وحی

طهماسبی بیان کرد: سخن گفتن بانویی که در اسارت دشمن است و مصیبت‌های عظیمی را تحمل می‌کند و نیز سخن گفتن در شهری که روزگاری در آن به عنوان معلم و مفسر قرآن از شأن و عظمتی برخوردار بود و اکنون به عنوان اسیر وارد آن شده است، بسیار دشوار بود اما اینها نتوانست در روح بزرگ این بانوی مجاهد خالی وارد کند.

این پژوهشگر علوم قرآنی با تأکید بر بهره‌گیری حضرت زینب (س) از استنادات و اشارات قرآن، تصریح کرد: ایشان در سخنانشان هم در جمع کوفیان و هم در شام از آیات کلام وحی کمک می‌گیرند و مانند یک خطیب و مفسر ورزیده در اوج اقتدار و متعادل‌ترین حالات روانی سخن می‌گویند. این بانوی بزرگوار چنان با اقتدار و محکم و با صلابت سخن می‌گویند که جو حاکم بر مجلس‌ها را تغییر می‌دهند.

طهماسبی با یادآوری تربیت حضرت زینب (س) در خانواده قرآنی و شکل‌گیری شخصیت قرآنی ایشان، توضیح داد: ایشان در خانواده وحی دیده به جهان گشودند و تربیت یافتند و القاب ایشان همچون عقیله وحی (بانوی خاندان وحی)، عقیله النبوه (بانوی نبوت) و رضیعه وحی (شیرخورده وحی آسمانی) به روشنی گویای مقام قرآنی ایشان در قامت مفسر و معلم قرآن است.

این مدرس دانشگاه شهرکرد در ادامه برخی استنادات قرآنی خطبه حضرت زینب (س) در کوفه را که اولین واکنش خاندان سیدالشهدا (ع) به واقعه کربلا بود یادآور شد و گفت: نکته قابل تأمل در این خطبه، آغاز آن بدون لفظ مبارک «بسم الله الرحمن الرحیم» است؛ هرکاری که اهمیت داشته باشد، اگر با نام خدا آغاز نشود، ناقص و ابتر می‌ماند و به نتیجه نمی‌رسد اما پرسش اینجاست که چرا حضرت زینب (س) که عالم به این مطلب است خطبه خود را بدون این جمله شروع می‌کند؟

چرایی آغاز خطبه بدون لفظ «بسم الله الرحمن الرحیم»

طهماسبی ادامه داد: این بانوی عالم و فقیه آغاز سخن خود را به استناد سوره توبه بدون بسم الله الرحمن الرحیم شروع می‌کنند تا اوج انزجار خود را از قوم نابکار یزید و یزیدیان نشان دهند چرا که ایشان در میان قومی سخن می‌گویند که عهد خود با پیامبر (ص) را شکسته و با مشرکین و منافقین عهد بسته‌اند.

وی تاکید کرد: حضرت زینب (س) در ابتدای خطبه خودشان در جمع کوفیان از مشرکانی که در لباس اسلام بر کرسی جانشینی رسول خدا (ص) تکیه زده‌اند، بیزاری می‌جویند و کلام خودشان را بدون رحمت خداوند آغاز می‌کنند زیرا این قوم با حجت خدا امام حسین (ع) به جنگ برخاسته و ایشان و خانواده و یارانشان را به شهادت رسانده‌اند و مستحق عذابی دردناک و جاودان هستند.

طهماسبی با اشاره به اینکه حضرت زینب (س) کلام خود با سپاس و ستایش خدا آغاز می‌کنند، ادامه داد: این در حالیست که حضرت همه هستی خود را از دست داده اما در کمال عرفان و عبودیت ستایش خدا را به جا می‌آورد زیرا همه چیز را در راه خدا می‌بیند و شکر و سپاس را در همه حال از آن خدا می‌داند.

وی با بیان اینکه فراز «انمامثلکم کمثل التی نقضت غزلهامن بعد قوه انکاثا» از خطبه کوفه اشاره به آیه ۹۲ سوره نحل دارد، افزود: حضرت در این فراز خطاب به یزیدیان ملعون می‌فرمایند: مثل شما مثل زنی است که رشته‌های خود را می‌بافد، سپس باز می‌کند. خدا در قرآن به مسلمانان سست‌عنصر و با ایمان ضعیف هشدار می‌دهد و محتوای این سخن زینب (س) درباره بی‌وفایی به عهد است که کوفیان این عهد و پیمان راشکستند.

طهماسبی با اشاره به فراز «الاساء ما قدمت لکم انفسکم ان سخط علیکم و فی العذاب انتم خالدون» از خطبه حضرت زینب (س)، گفت: عقیله خاندان وحی در این فراز از خطبه با اقتباس از آیات وحیانی، وجدان عهدشکنان را به محاکمه کشیده و به آنان هشدار می‌دهند که بدانید خیلی بد عمل کردید؛ این همان هشدار خداوند در آیه ۳۱ از سوره مبارکه انعام به کسانی است که دنیا را جایگزین خداوند کردند.

وی اظهار کرد: زینب (س) در اوج خطبه خودشان در فراز «وبؤتم بغضب من الله وضربت علیکم الذله والمسکنه» نتیجه این کار کوفیان را با استناد به آیات قرآن مشخص می‌کنند که همان خواری و ذلت و دچارشدن به عذاب الهی خواهد بود که آیات ۶۱ بقره و ۱۱۲ آل عمران مؤید این سخن گهربار حضرت زینب است.

تاکید زینب (س) بر عظمت گناه کوفیان

طهماسبی با اشاره به تأکیدات حضرت زینب (س) بر عظمت گناه کوفیان، بیان کرد: این بانوی مجاهد با استناد به تعابیر و توصیفات قابل تأمل در آیات ۸۸ و ۹۰ از سوره مبارکه مریم، به توصیف عمل زشت و ناروای کوفیان در جنگ با فرزند رسول خدا (ص) می‌پردازند و قائلند که عمل زشت کوفیان تمام عالم هستی را به وحشت و اضطراب فرو برده و این اضطراب به بزرگ‌ترین مصیبت در آسمان‌ها و زمین تبدیل می‌شود.

وی اظهار کرد: بخش پایانی خطبه حضرت زینب (س) در کوفه برگرفته از آیه ۱۴ سوره فجر و تهدید کافران از جانب خداست؛ در این آیه خداوند متعال به اقتدار و تسلط خود بر تمامی انسان‌ها اشاره دارد و حضورش را در تمام صحنه‌ها و حوادث روزگار اعلام کرده و تأکید می‌کند که تمام نقشه‌ها و تلاش‌های ستمگران در مقابل جریان حق و پیام‌آوران حقیقت بیهوده است و راه به جایی نخواهد برد.

عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد در پایان گفت: حضرت زینب (س) با اشراف و تسلط کامل بر آیات کلام وحی از این مضامین نورانی بهره‌های مفید و کاربردی در خطبه‌های قراء خودشان داشتند و با بهره‌گیری از اشارات و استنادات محکم و به‌جا، مفهوم اصلی سخن را به مخاطبان رساندند.